Οι ενεργειακές η αλλιώς θερμιδικές απαιτήσεις του κάθε ατόμου είναι άμεσα εξαρτώμενες απο τέσσερεις διαφορετικούς παραμέτρους. Οι μεταβολικές μας απαιτήσεις επηρεάζονται απο την καθημερινή μας φυσική δραστηριότητα, απο τις κινήσεις που κάνουμε μηχανικά, απο την θερμογεννετική επίδραση των τροφών, δηλαδή την ενέργεια που χρειάζεται για διάσπαση των τροφών στον οργανισμό και τέλος απο τον βασικό μεταβολισμό.
Με τον όρο βασικό μεταβολισμό εννοούμε ένα σύνολο χημικών αντιδράσεων εντός του οργανισμού που έχουν ώς σκοπό την ομαλή λειτουργία του σωματός μας. Αυτές οι αντιδράσεις πραγματοποιούνται για ένα μεγάλο αριθμό λειτουργιών στον οργανισμό όπως είναι ο μεταβολισμός των κυττάρων, η διατήρηση της θερμοκρασίας του σώματος, η ομαλή λειτουργεία του γαστρεντερικού σωλήνα, των αδένων κ.α. Για να πραγματοποιηθούν όλες αυτές οι αντιδράσεις στον οργανισμό χρειάζεται ενέργεια και η μονάδα μέτρησης της ενέργειας είναι οι θερμίδες. Όσο πιο έντονες είναι αυτές οι χημικές αντιδράσεις στον οργανισμό τόσες περισσότερες θερμίδες χρειαζόμαστε.
Ο μεταβολισμός μας επηρεάζεται απο μια σειρά παραγόντων. Οι άντρες κατα κανόνα έχουν αυξημένο βασικό μεταβολισμό συγκριτικά με τις γυναίκες και συνήθως χάνουν πιο εύκολα βάρος. Επίσης οι άντρες συνήθως έχουν μεγαλύτερο ποσόστό μυικού ιστού απ’ ότι οι γυναίκες. Αύξηση μυικού ιστού αλλα και γενικά αύξηση σωματικού βάρους επιφέρει και την ανάλογη αύξηση του βασικού μεταβολισμού. Η ηλικία του ατόμου είναι κάτι ακόμη που επηρεάζει τον βασικό μεταβολισμό. Κατα την περίοδο ανάπτυξης οι ενεργειακές/μεταβολικές ανάγκες αυξάνονται ενώ μετά τη δεύτερη δεκαετία της ζωής ο μεταβολισμός αρχίζει να μειώνεται κατά 1-2% ανα δεκαετία. Εκτός απο το φύλο, την ηλικία, αύξηση σωματικού βάρους, μυικής μάζας κ.α ο μεταβολισμός επηρεάζεται και απο διάφορες ορμονικές διαταραχές. Κακή λειτουργεία του θυρεοειδούς αδένα, που έχει σαν συνέπεια την μείωση της ορμόνης θυροξίνη, μειώνει τον μεταβολισμό κατα 40% ενώ σε κατάσταση υπερθυρεοειδισμού ο μεταβολισμός μπορεί να αυξηθέι εώς και 80%. ‘Αλλοι παράγοντες που αυξάνουν τον μεταβολισμό και τις ενεργειακές μας ανάγκες είναι η εγκυμωσύνη και ο θυλασμός, η αυξημένη θερμοκρασία του σώματος (π.χ πυρετός), το ψυχρό κλίμα, η χρήση καφείνης και κάποιες καταβολικές ασθένειες και τραύματα.
Ο μεταβολισμός μας αυξάνεται κυρίως με δυο τρόπους, την άσκηση και την διατροφή. Η φυσική άσκηση μας βοηθά να «καίμε» περισσότερες θερμίδες και προκαλέι την αύξηση του μυικού ιστού γεγονός που επίσης αυξάνει τον μεταβολισμό μας και τις ενεργειακές μας ανάγκες. Διατροφολογικά, καλό θα ήταν να μειώσουμε τα λιπαρά και τους απλούς υδατάνθρακες (ζάχαρη) και να αποφεύγουμε η να μειώσουμε την κατανάλωση γλυκών, τηγανητών και αλαντικών. Η διατροφή μας θα πρέπει να αποτελείται κυρίως απο λαχανικά, φρούτα σύνθετους υδατάνθρακες (προιόντα ολικής αλέσεως, πλιγούρι κ.α) και πρωτείνη (ψάρι, κοτόπουλο κ.α). Έρευνες υποστηρίζουν οτι οι πρωτείνες αυξάνουν τον μεταβολισμό μας κατά 40%. Καλό θα ήταν να μην αποφεύγουμε γεύματα κατα την διάρκεια της μέρας. Κατανάλωση 5-6 γεύματων την μέρα αυξάνει τον μεταβολισμό. Όταν ακολουθούμε μια διατροφή για απώλεια βάρους θα πρέπει να έχουμε υπομονή και να μήν μειώνουμε υπερβολικά τις θερμίδες που καταναλώνουμε γιατί μακροπρόθεσμα θα έχει αντίκτυπο στον μεταβολισμό μας. Τέλος θα πρέπει να καταναλώνουμε πολύ νερό για αύξηση του μεταβολισμού, της ενυδάτωσης και της αποτοξίνωσης του οργανισμού.
Βασικός τρόπος μέτρησης του βασικού μεταβολισμού γίνεται με την βοήθεια της έμμεσης θερμιδομετρίας. Το άτομο ξαπλώνει αναπαυτικά και με την βοήθεια μιας μάσκας που είναι ενωμένη με ειδικό μηχάνημα γίνεται μέτρηση των καύσεων που πραγματοποιούνται στον οργανισμό με βάση την αναλογία του οξυγόνου που εισπνέεται και του διοξείδιου του άνθρακα που εκπνέεται.
Γιάννης Κερίμης
Κλινικός Διαιτολόγος-Διατροφολόγος
